दमक
तिहारमा फूलको प्रयोग अध्याधिक हुन्छ । तर बढ्दो शहरी करणका कारण फूल खेती घट्दै गएको छ । भारत सहित विभिन्न मुलुकबाट फूल आयात भइरहेको छ । देशको अर्वौ रकम नेपाल बाहिर गइरहेको भएपनि यो क्षेत्रको परनिर्भरता कम गराउन राज्यले कुनै निती पनि बनाउन सकेको छैन । जसले गर्दा फूल उपभोक्ताहरु महगो मात्र होईन विषादी फूल प्रयोग गर्न बाध्य छन् । यहि समस्याको मध्यजनर गरेर झापा दमकका केहि तन्नेरी यूवाहरुले सामुहिक फूल खेती गरेका छन् । पहिलो पटक गरिएको फूलखेतीबाट उनीहरुले कमाउने भन्दा पनि फूलको उत्पादन र बजारीकरणको अवस्था चाहि के रहेछ भन्ने मज्जाले जान्ने मौका भएका छन् ।
झापाको दमक ३ स्थित गोलाटारको खाली जग्गा । जहाँ वरीपरि धानको खेती गरिएको छ । यहि धान खेतको बिचमा करिव १५ कट्ठा जग्गामा सयपत्री फूल फूलाइएको छ । यो फूल खेती कुनै व्यवसायीक नर्सरी व्यवसायीले गरेको होईन । दमकका केहि यूवाहरु मिलेर यूवा सोच र जोसका साथ गरेका हुन । गत बैशाखमा कोरोनाका कारण सबै क्षेत्र ठप्प थियो । शैक्षिक सस्था सहित सबै क्षेत्र बन्द थीए । त्यो फर्सदको समयमा के गर्ने भन्ने कुरा साथी- साथी बिचमा कुरा हुँदै जाँदा फूल खेतीको योजना बन्यो । तिहार छेक फूल फूलाएर बजारमा निकाल्न सके , काम गर्दा आम्दानी पनि हुने राज्यमा बढ्दो फूलको परनिर्भतामा सानो सहयोग पनि हुने भन्ने सोचले फूल खेती गर्न थालीएको लियो क्लव अफ दमक गोल्डका पूर्व अध्यक्ष प्रवेश बास्ताकोटीले बताउनु भयो ।
यहाँ फूल खेती गर्न दमकका केहि सामाजिक व्यक्तिहरुले जग्गा सहयोग गरे । लगानीका लागि आवश्यक रकम पनि दमकका विभिन्न लायन्स क्लवहरुले गरिदिए । उत्पादन हेरेर दमक नगरपालिकाले पनि गरिदिने भनेको छ । अहिले सम्म श्रम बाहेक नगद लगानीनै ३ लाख रुपैँया सम्म पुगेको उहाँले बताउनु भयो । यो लगानी बराबरको फूल नफूलेको भने होईन । तर यहि महिनाको सुरुमा आएको नियमती वर्षातले फूलमा नसोचेको क्षती गरायो । फूलबारीभरी पानी जम्यो । फूलका बोटहरु धमाधम मरे । फर्किन लागेका फूलहरु सुकेर गए । जसले गर्दा मुनाफा त हैन ल लगानी पनि उठ्न निकै चुनौती रहेको बास्ताकोटीले अनुमान गरिरहनु भएको छ । फूलेका फूलहरु अहिले टिपेर माला बनाएर कोल्ड स्टोरमा राखीएको छ । बजारको कुनै समस्या नभएपनि प्राकृतिक रुपमा भएको क्षतीका कारण भने केहि चुनौथी थपेको उहाँले बताउनु भयो ।
यी यूवाहरुले फूल खेती गर्न न प्राविधिक ज्ञान सिके । न उनीहरु अनुभवी नै हुन । कोहि भर्खरै विद्यालय स्तरको पढाई सकेका छन् । कोहि क्याम्पसको स्नातक तह अध्ययन गर्दै छन् । अरुले गरेको देखेर र यूटवमा फूल खेती गरेको हेरेर पनि यी यूवाहरुले फूल खेती गर्ने हिम्मत गरेका हुन । अनुभवका अभावमा पहिलो खेतीमा केहि असफलता हात परेपनि सिक्ने अवसर चाहि प्रप्त भएको क्लवका सदस्य हिमाल बस्नेतले बताउनु भयो । फूल रोप्दा उनीहरुले कलमी विरुवा रोपे, जुन गलत तरिका रहेछ भन्ने उनीहरुले बुझे । जग्गा छनौट गर्दा अलिक उच्च स्थानको हुनुपर्दो रहेछ भन्ने उनीहरुले बुझे भने मल र पानीको मात्रा कसरी लगाउने भन्ने बारेमा पनि पहिलो पटकका फूल खेतीबाट सिकेका छन् । यो पनि आफूहरुका लागि ठुलो पाठशाला भएको बस्नेतले सुनाउनु भयो ।
यी यूवाहरुले उत्पादन गरेको फूल अहिले टेलिफोनबाटै अर्डर भइरहेको छ । अर्डर अनुसार घर घरमा पुर्याउने गरिको सुविधा पनि उनीहरुले दिएका छन् । विषेश गरि दमकमा रहेका २० भन्दा बढि लायन्स क्लवका सदस्यहरुनै उनीहरुको प्रमुख बजार बनेका छन् । उत्पादन गर्न सक्ने हो भने बजारीकरणमा समस्या नरहेको उनीहरुको अनुभव रहेको छ । उनीहरुले १५ कट्ठा जग्गामा ९ जना यूवाहरुले मिलेर १ हजार ५ सय थान माला उनेर राखेका छन् । यो बिक्रिबाट करिव १ लाख ३० हजार रुपैँया आउने उनीहरुले बताएका छन् ।