काठमाडौं । नेपाल धितोपत्र बोर्डले तयार पारेको भित्री सूचनाको आधारमा कारोबार (इन्साइडर ट्रेडिङ) सम्बन्धी नियमावली २ वर्षदेखि अलपत्र परेको छ ।सेयर बजारमा सूचना चुहाएर हुने कारोबार रोक्ने गरी बनेको महत्वपूर्ण विनियमावली अर्थ मन्त्रमालयमा पुगेर अडि्कएको हो ।
सेयर बजारमा भित्री सूचनाका आधारमा कारोबार गर्नु गैर कानूनी कार्य हो । इन्साइडर ट्रेडिङले पहुँचवालाहरुले राम्रो कमाउने र सोझा लगानीकर्ताहरु फस्ने जोखिम हुन्छ । ऐनले इन्साइडर ट्रेडिङलाई गैर कानूनी भने पनि यस सम्बन्धी नियमावली नहुँदा बोर्डले कारबाही गर्न सकेको थिएन ।
नियमावली भए कारबाही गर्न सहज हुने भन्दै बोर्डका तत्कालीन अध्यक्ष डा. रेबतबहादुर कार्कीले २०७६ सालमा इन्साइडर ट्रेडिङ सम्बन्धी नियमावली तयार पारेका थिए । आन्तरिक समिति बनाएर तयार पारिएको नियमावली अर्थमन्त्रालयमा पुगेर थन्किएको थियो ।
बोर्डका कार्यकारी निर्देशक एवम् प्रवक्ता निरज गिरी नियमावलीको मस्यौदा अर्थमन्त्रालयमा नै रहेको बताउँछन् । नियमावलीको मस्यौदाका विषयमा छलफल हुनै बाँकी रहेको उनको भनाइ छ । उता मन्त्रालयका उच्च अधिकारीहरुलाई नै मस्यौदाका विषयमा जानकारी छैन । नियमावली दर्तापछि तीन जना अर्थमन्त्री नै फेरिएका छन् ।
अलि बाठा लगानीकर्ताहरूको सीधै कम्पनीको सञ्चालक समिति वा उच्च व्यवस्थापनमै पहुँच हुन्छ । जसले गर्दा कम्पनीले गर्ने महत्वपूर्ण निर्णय उनीहरूले अन्य सर्वसाधारणले भन्दा पहिले नै जानकारी पाउँछन् । मानौं कुनै कम्पनीले निकै आकर्षक लाभांश दिने निर्णय गर्दैछ भने पहुँच भएकाहरूले पहिले नै जानकारी पाउँछन् र सेयर किन्छन् ।
जब सामान्य लगानीकर्तासम्म यो जानकारी पुग्छ, त्यतिबेलासम्म बाठा लगानीकर्ताले नाफा बुक गरेर बेच्न तयार भइसकेका हुन्छन् । अर्को गलत सूचनाको हल्ला फैलाएर पनि बाठा लगानीकर्ताहरूले आफू कमाउने र अरूलाई डुबाउने गर्छन् । गत वर्ष नेपाल क्रेडिट एण्ड कमर्स बैंक (एनसीसी) मा यस्तै भयो । एकाएक बैंकको सेयर मूल्य बढ्यो । जबकि त्यसबेला एनसीसी बैंकमा मूल्य बढ्ने किसिमका केही सूचना थिएनन् ।
नेप्सेका एक अधिकारी सेयर मूल्य बढाउनकै लागि केही ठूला लगानीकर्ताहरूले मर्जर सम्बन्धी हल्ला फैलाएको बताउँछन् । यो घटनापछि नेप्सेले बैंकलाई स्पष्टीकरण सोध्यो । बैंकले लाभांश यसअघि नै घोषणा गरिसकेको र मर्जर सम्बन्धी कुनै निर्णय भइनसकेको भन्दै नेप्सेलाई स्पष्टीकरण बुझायो ।
किन थन्कियो नियमावली ?
तत्कालीन अध्यक्ष कार्कीको पालामा इन्साइडर ट्रेडिङ रोक्नु पर्ने आवाज निकै चर्को रुपमा उठेको थियो । यसलाई रोक्न नियमावली आवश्यक रहेको भन्दै अध्यक्ष कार्कीले बोर्डकै उपकार्यकारी निर्देशक डा. नवराज अधिकारीको संयोजकत्वमा समिति बनाएका थिए । अधिकारी संयोजकत्वको समितिले नियमावलीको मस्यौदा बनाएर दिएको थियो । नियमावलीको मस्यौदा अध्यक्ष कार्कीले २०७६ जेठमै अर्थमन्त्रालय पुर्याए ।
नियमावली दर्ता गराएका तत्कालीन अध्यक्ष कार्की जसरी पनि पास गर्नु पर्ने पक्षमा थिए । तर नियमावली दर्ता भएको चार महिना पनि पुग्न नपाउँदै उनी असोजमा अध्यक्षबाट अवकास भए । कार्की पछि अध्यक्ष बनेका भीष्मराज ढुंगानाले पनि यस विषयमा चासो नदिएका भने होइनन् ।
ढुंगाना अध्यक्ष बनेर आएपछि नियमावलीको मस्यौदाका विषयमा दुई पटक अर्थमन्त्रालयमा छलफल समेत भएको थियो । तर मस्यौदामा गरिएका व्यवस्थाहरुका विषयमा अध्यक्ष ढुंगाना आफैंले संशोधन हुनुपर्ने बताएका थिए । मस्यौदालाई संशोधन गरी पारित गर्नु पर्ने बताएका ढुंगाना पुरा कार्यकाल पदमा रहन सकेनन् । सर्वोत्तम सिमेन्टको सेयर खरिद प्रकरणमा मुछिएपछि ढुंगाना पद मुक्त भएका थिए ।
ढुंगाना पदमुक्त भएपछि लामो समय अध्यक्ष नियुक्ति प्रक्रिया नै अलपत्र पर्यो । गत आइतबार भने नवनियुक्त अध्यक्ष रमेशकुमार हमालले पदभार ग्रहण गरेका छन् । बजारमा रहेको बेथिति रोक्ने र साना लगानीकर्ताको हितका लागि काम गर्ने वचनवद्धता गरेका अध्यक्ष हमालले सम्भवतः यो नियमावली ल्याउनेछन् ।
बोर्डका पूर्व अध्यक्ष कार्की अध्यक्ष हमालले बजारको वेथिति रोक्न तत्कालै यो नियममावली ल्याउन सक्रियता देखाउनु पर्ने बताउँछन् । सेयर बजारमा इन्साइडर ट्रेडिङ मौलाउदो अवस्थामा रहेको भन्दै उनले नियमावली ल्याएर बद्मासी गर्नेहरुलाई कारबाहीको दायरामा ल्याउनु पर्ने बताए ।
‘यहाँ त नियम नभएर समस्या भएको हो, नियम हुने हो भने बद्मासी रोकिन्छ’ पूर्व अध्यक्ष कार्कीले भने, ‘यसथ अब तत्कालै नयाँ अध्यक्ष ज्यूले अन्य कामसँगै नियमावली ल्याउन समेत सक्रियता देखाउनुपर्छ ।’
